W Polsce nadzór nad ubocznymi produktami pochodzenia zwierzęcego i produktami pochodnymi sprawuje Inspekcja Weterynaryjna

Przepisy prawne

Szczegółowe zasady kategoryzacji i zagospodarowania ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych oraz warunków uzyskiwania stosownych uprawnień min. do pozyskiwania, przetwarzania, transportu, użycia, niszczenia, gromadzenia, magazynowania, zbierania, wprowadzania do obrotu określa Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określające przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego) (Dz. Urz. UE L300/1 z 14.11.2009 z późn. zm.) i Rozporządzenia Komisji (UE) nr 142/2011 z dnia 25 lutego 2011 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi oraz w sprawie wykonania dyrektywy Rady 97/78/WE w odniesieniu do niektórych próbek i przedmiotów zwolnionych z kontroli weterynaryjnych na granicach w myśl tej dyrektywy (Dz. Urz. UE nr L 54/1 z 26.2.2011 r.).

Czym są uboczne produkty pochodzenia zwierzęcego i produkty pochodne?

Uboczne produkty pochodzenia zwierzęcego (zwane dalej UPPZ)

- oznaczają całe zwierzęta martwe lub ich części, produkty pochodzenia zwierzęcego lub inne produkty otrzymane ze zwierząt, nieprzeznaczone do spożycia przez ludzi, w tym komórki jajowe, zarodki i nasienie.

Produkty pochodne (zwane dalej PP)

- oznaczają produkty otrzymane w wyniku przynajmniej jednej obróbki, przekształcenia lub etapu przetwarzania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego.

Produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego (UPPZ) i produkty pochodne (PP), to materiały pochodzenia zwierzęcego, które nie są przeznaczone do spożycia przez ludzi lub których ludzie nie spożywają. UPPZ i PP obejmują między innymi:

• elementy zwierząt lub ich części, powstające w wyniku uboju zwierząt w rzeźniach, zakładach rozbioru, przetwórstwa i innych zakładach sektora spożywczego itp.
• padłe zwierzęta gospodarskie (np. świnie, drób, bydło, owce, kozy) i towarzyszące (np. psy, koty)
• obornik pochodzący od zwierząt gospodarskich
• skóry, skórki, kopyta, rogi, szczecina, sierść, włosie pochodzenia zwierzęcego,
• trofea myśliwskie
• żywność pochodzenia zwierzęcego po terminie ważności do spożycia lub posiadająca naruszone opakowanie
• odpady gastronomiczne
• pszczele produkty uboczne
• inne produkty pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczone do spożycia przez ludzi.

Kategoryzacja UPPZ i PP

Rozporządzenie 1069/2009 wskazuje trzy zasadnicze kategorie UPPZ i PP, z czego każda związana jest z innym stopniem zagrożenia, jakie uboczne produkty pochodzenia zwierzęcego i produkty pochodne mogą stanowić dla zdrowia ludzi i zwierząt:
-kat.1-wyłącznie do usunięcia
-kat. 2 – nie do spożycia przez zwierzęta
-kat. 3 – nie do spożycia przez ludzi

Materiał kategorii 1 obejmuje następujące produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego:
a) całe zwierzęta i ich wszystkie części, włącznie ze skórami i skórkami z następujących zwierząt:

(I) zwierząt podejrzanych o zakażenie TSE zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 999/2001 lub u których obecność TSE potwierdzono urzędowo;
(II) zwierząt zabitych w związku ze zwalczaniem TSE;
(III) zwierząt innych niż zwierzęta gospodarskie i dzikie, w tym w szczególności zwierząt domowych, z ogrodów zoologicznych i cyrkowych;
(IV) zwierząt wykorzystywanych w procedurze lub procedurach określonych w art. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych (1 ), w przypadkach gdy właściwy organ uzna, że takie zwierzęta lub jakakolwiek część ich ciała mogą stanowić – w następstwie tej procedury lub tych procedur – poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi lub innych zwierząt, bez uszczerbku dla art. 3 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1831/2003;
(V) zwierząt dzikich podejrzanych o zakażenie chorobami przenoszonymi na ludzi lub zwierzęta;

b) następujący materiał:

(I) materiał szczególnego ryzyka;
(II) całe zwierzęta lub ich części zawierające materiał szczególnego ryzyka w momencie ich usuwania;

c) produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego pochodzące ze zwierząt, które zostały poddane nielegalnym zabiegom, w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. d) dyrektywy 96/22/WE lub w art. 2 lit. b) dyrektywy 96/23/WE;
d) produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego zawierające pozostałości innych substancji
i substancji skażających środowisko wymienionych w wykazie grupy B 3 w załączniku I do dyrektywy 96/23/WE, jeżeli takie pozostałości występują w ilościach przekraczających dozwolony poziom określony w przepisach wspólnotowych lub, w przypadku ich braku,
w przepisach krajowych;
e) produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego, zebrane podczas oczyszczania ścieków, wymaganego na mocy przepisów wykonawczych przyjętych zgodnie z art. 27 akapit pierwszy lit. c):

(I) z przedsiębiorstw lub zakładów przetwarzających materiał kategorii 1; lub
(II) z innych przedsiębiorstw lub zakładów zajmujących się usuwaniem materiału szczególnego ryzyka;

f) odpady gastronomiczne pochodzące ze środków przewozu między narodowego;
g) mieszaniny materiału kategorii 1 z materiałem kategorii 2 albo materiałem kategorii 3 lub z materiałami obu kategorii.

Materiał kategorii 2 obejmuje następujące produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego:
a) obornik, niezmineralizowane guano i treść z przewodu pokarmowego;
b) produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego zgromadzone podczas oczyszczania ścieków, wymaganego na mocy przepisów wykonawczych przyjętych zgodnie z art. 27 akapit pierwszy lit. c):

(I) z przedsiębiorstw lub zakładów przetwarzających materiał kategorii 2; lub
(II) z rzeźni, innych niż te objęte przepisami art. 8 lit. e);

c) produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego zawierające pozostałości zatwierdzonych substancji lub zanieczyszczeń w ilościach przekraczających dozwolone poziomy, o których mowa w art. 15 ust. 3
dyrektywy 96/23/WE;
d) produkty pochodzenia zwierzęcego, które zostały uznane za nienadające się do spożycia przez ludzi z powodu obecności ciał obcych w tych produktach;
e) produkty pochodzenia zwierzęcego, inne niż materiał kategorii 1, które są:

(I) przywiezione lub wprowadzone z kraju trzeciego i nie spełniają weterynaryjnych wymogów wspólnotowych dotyczących ich przywozu lub wprowadzenia do Wspólnoty, z wyjątkiem przypadku, w którym przepisy wspólnotowe dopuszczają ich przywóz lub wprowadzenie pod pewnymi warunkami lub ich zwrot do kraju trzeciego; lub
(II) wysyłane do innego państwa członkowskiego i nie spełniają wymogów ustanowionych przepisami wspólnotowymi lub dopuszczonych w tych przepisach, z wyjątkiem przypadku, gdy właściwy organ państwa członkowskiego odpowiedzialny za zakład lub przedsiębiorstwo pochodzenia zezwala na ich odesłanie;

f) zwierzęta lub części zwierząt inne niż te, o których mowa w art. 8 lub w art. 10:

(I) które padły z innych przyczyn niż ubój lub zabijanie z przeznaczeniem do spożycia przez ludzi, w tym zwierzęta zabite w celu zwalczania chorób;
(II) płody,
(III) komórki jajowe, zarodki i nasienia przeznaczone do celów hodowlanych; oraz
(IV) drób zamarły w skorupce;

g) mieszaniny materiału kategorii 2 z materiałem kategorii 3;
h) produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego inne niż materiał kategorii 1 lub kategorii 3.

Materiał kategorii 3 obejmuje następujące produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego:
a) tusze i części tusz zwierząt poddanych ubojowi lub, w przypadku zwierząt łownych, całe zabite zwierzęta lub ich części, które nadają się do spożycia przez ludzi zgodnie z przepisami wspólnotowymi, lecz nie są przeznaczone do spożycia przez ludzi z powodów handlowych;
b) tusze i następujące części pochodzące albo ze zwierząt, które zostały poddane ubojowi w rzeźni i zostały uznane za nadające się do uboju w celu spożycia przez ludzi w następstwie kontroli przedubojowej, albo całe zwierzęta i ich następujące części pochodzące ze zwierząt łownych zabitych z przeznaczeniem do spożycia przez ludzi zgodnie z przepisami wspólnotowymi:

(I) tusze lub całe zwierzęta i ich części odrzucone jako nienadające się do spożycia przez ludzi zgodnie z przepisami wspólnotowymi, lecz które nie wykazują żadnych objawów choroby przenoszonej na ludzi lub zwierzęta;
(II) głowy drobiowe;
(III) skóry i skórki, łącznie ze skrawkami i obrzynkami, rogi i stopy, łącznie z paliczkami oraz kośćmi nadgarstka i śródręcza, kośćmi stopy i śródstopia:
— zwierząt innych niż przeżuwacze, wymagających badań na TSE, oraz
— przeżuwaczy, u których badania przeprowadzone zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 999/2001 wykazały wynik negatywny;
(IV) szczecina świńska;
(V) pióra;

c) produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego z drobiu i zajęczaków poddanych ubojowi
w gospodarstwie, zgodnie z art. 1 ust. 3 lit. d) rozporządzenia (WE) nr 853/2004, które nie wykazywały żadnych objawów choroby przenoszonej na ludzi lub zwierzęta;
d) krew zwierząt, które nie wykazały jakichkolwiek objawów choroby przenoszonej przez krew na ludzi lub zwierzęta, uzyskaną z następujących zwierząt, które zostały poddane ubojowi
w rzeźni, po uznaniu ich za nadające się do uboju z przeznaczeniem do spożycia przez ludzi
w następstwie kontroli przedubojowej zgodnie z przepisami wspólnotowymi:

(I) zwierząt innych niż przeżuwacze, wymagających badań na TSE;
oraz
(II) przeżuwaczy, u których badania przeprowadzone zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 999/2001 wykazały wynik negatywny;

e) produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego powstałe podczas wytwarzania produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi, w tym odtłuszczone kości, skwarki i osad z centryfug lub separatorów otrzymany w procesie przetwarzania mleka;
f) produkty pochodzenia zwierzęcego lub środki spożywcze zawierające produkty pochodzenia zwierzęcego, które już nie nadają się do spożycia przez ludzi z powodów handlowych lub w wyniku problemów powstałych podczas produkcji lub wad w pakowaniu lub innych wad, które nie stanowią żadnego zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt;
g) karma dla zwierząt domowych lub materiały paszowe zawierające produkty pochodzenia zwierzęcego lub produkty pochodne, które nie nadają się już do skarmiania z powodów handlowych lub w wyniku problemów powstałych podczas produkcji lub wad w pakowaniu lub innych wad, które nie stanowią żadnego zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt;
h) krew, łożysko, wełna, pióra, włosy, rogi, ścinki z kopyt i surowe mleko pochodzące od żywych zwierząt, które nie wykazywały żadnych oznak choroby przenoszonej przez ten produkt na ludzi lub zwierzęta;
i) zwierzęta wodne i części takich zwierząt, z wyjątkiem ssaków morskich, które nie wykazywały żadnych oznak choroby przenoszonej na ludzi lub zwierzęta;
j) produkty uboczne ze zwierząt wodnych pochodzące z przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających produkty przeznaczone do spożycia przez ludzi;
k) następujący materiał pochodzący ze zwierząt, które nie wykazywały żadnych objawów choroby przenoszonej przez ten materiał na ludzi lub zwierzęta:

(I) muszle i skorupy skorupiaków i małż z tkanką miękką lub mięsem;
(II) materiały pochodzące ze zwierząt lądowych:
— produkty uboczne z wylęgarni,
— jaja,
— jajeczne produkty uboczne, w tym ze skorupy jaj;
(III) jednodniowe pisklęta zabite w celach handlowych;

l) bezkręgowce wodne i lądowe, inne niż gatunki chorobotwórcze dla ludzi lub zwierząt;
m) zwierzęta należące do rzędów Rodentia i Lagomorpha i ich części, z wyjątkiem materiału kategorii 1, o którym mowa w art. 8 lit. a) ppkt (iii), (iv) i (v) i kategorii 2, o którym mowa
w art. 9 lit. a)–g);
n) skóry i skórki, kopyta, pióra, wełna, rogi, sierść i futro pochodzące od zwierząt martwych, które nie wykazywały oznak choroby przenoszonej przez ten produkt na ludzi lub zwierzęta, inne niż te, o których mowa w lit. b) niniejszego artykułu;
o) tkanka tłuszczowa ze zwierząt, które nie wykazały jakichkolwiek objawów choroby przenoszonej przez ten materiał na ludzi lub zwierzęta, poddanych ubojowi w rzeźni i uznanych za nadające się do uboju z przeznaczeniem do spożycia przez ludzi w następstwie kontroli przedubojowej zgodnie z przepisami wspólnotowymi;
p) odpady gastronomiczne, inne niż te, o których mowa w art. 8 lit. f)

Materiał szczególnego ryzyka-SRM (od zwierząt pochodzących z Państw członkowskich
o nieznacznym ryzyku BSE, w tym z Polski) stanowią tkanki pozyskane od:
- Bydła:
• czaszka z wyłączeniem żuchwy, zawierająca mózg i oczy oraz rdzeń kręgowy bydła w wieku powyżej 12 miesięcy
- Owiec i kóz:
• czaszka warz z żuchwą, zawierająca mózg i oczy oraz rdzeń kręgowy zwierząt powyżej 12 miesięcy lub które mają stały siekacz wyrżnięty z dziąsła

Dokumentacja przewozu UPPZ i PP:

Transportowi ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych musi towarzyszyć dokument handlowy.
Dla przewozu UPPZ i PP na terenie Polski wzór dokumentu handlowego określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 16 czerwca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wzoru dokumentu handlowego stosowanego przy przewozie, wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych (Dz.U. 2020, poz. 1090). Przesyłkom powinien towarzyszyć dokument właściwy dla danej kategorii.

Poniżej link do rozporządzenia, skąd wzięto wzór dokumentów handlowych:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210000686/O/D20210686.pdf

Podczas przewozu w obrębie terytorium Unii Europejskiej produktom ubocznym pochodzenia zwierzęcego lub produktom pochodnym musi towarzyszyć dokument handlowy zgodny ze wzorem zamieszczonym w Załączniku VIII Rozdział III Rozporządzenia Komisji (UE) nr 142/2011 z dnia 25 lutego 2011 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi oraz w sprawie wykonania dyrektywy Rady 97/78/WE w odniesieniu do niektórych próbek i przedmiotów zwolnionych z kontroli weterynaryjnych na granicach w myśl tej dyrektywy (Dz. Urz. UE nr L 54/1 z 26.2.2011 r.).
Dokumenty sporządza się odpowiednio w jednym z języków urzędowych państwa członkowskiego pochodzenia lub państwa członkowskiego przeznaczenia. Jednakże dokument handlowy może być sporządzony w innych językach urzędowych Unii, jeżeli towarzyszy mu urzędowe tłumaczenie lub jeżeli zostało to wcześniej uzgodnione z właściwymi organami państwa członkowskiego przeznaczenia.

REJESTRACJA, ZATWIERDZENIE, WARUNKOWE ZATWIERDZENIE

Rejestracja podmiotów, przedsiębiorstw lub zakładów

Podjęcie działalności nadzorowanej przez podmioty, przedsiębiorstwa lub zakłady biorące udział na jakimkolwiek etapie w produkcji, przewozie, obróbce, przetwarzaniu, składowaniu, wprowadzaniu do obrotu, dystrybucji, użyciu lub usuwaniu produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych jest dozwolone po dokonaniu rejestracji o której mowa w art.23 rozporządzenia nr 1069/2009 .
W zgłoszeniu należy wskazać kategorię stosowanych produktów ubocznych pocho­dzenia zwierzęcego lub produktów pochodnych i charakter czynności wykonywanych z wykorzysta­niem UPPZ lub PP jako materiału wyjściowego.

Odstępstwa-brak obowiązku rejestracji:

W drodze odstępstwa powiadomienie w celu re­jestracji nie jest wymagane w odniesieniu do czynności, w zakre­sie których przedsiębiorstwa wytwarzające produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego zostały już zatwierdzone lub zarejes­trowane zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 852/2004 lub roz­porządzeniem (WE) nr 853/2004 dotyczącym środków spożywczych, a także w odniesieniu do czynności, w zakresie których przedsiębiorstwa lub zakłady zo­stały już zatwierdzone zgodnie z art. 24 w odniesieniu do UPPZ lub PP.

Takie samo odstępstwo ma zastosowanie w odniesieniu do czyn­ności pociągających za sobą wytwarzanie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego jedynie na miejscu, które są przepro­wadzane w gospodarstwach lub w innych obiektach, w których zwierzęta są trzymane, skarmiane lub pielęgnowane.

Zatwierdzenie przedsiębiorstw lub zakładów

Zatwierdzeniu, o którym mowa w art.24 rozporządzenia nr 1069/2009 podlega miejsce,
w którym przedsiębiorstwa lub za­kłady wykonują jedną lub więcej z następujących czynności:

a) przetwarzanie produktów ubocznych pochodzenia zwierzę­cego w drodze sterylizacji ciśnieniowej, za pomocą metod, o których mowa w art. 15 ust. 1 akapit pierwszy lit. b), lub metod alternatywnych, dopuszczonych zgodnie z art. 20;
b) usuwanie, jako odpadu, poprzez spalanie produktów ubocz­nych pochodzenia zwierzęcego lub produktów pochodnych, z wyłączeniem przedsiębiorstw lub zakładów, które posiada­ją pozwolenie na działalność zgodnie z dyrektywą 2000/76/WE;
c) usuwanie lub utylizacja poprzez spalanie produktów ubocz­nych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych stanowiących odpady, z wyłączeniem przedsiębiorstw lub zakładów, które posiadają pozwolenie na działalność zgod­nie z dyrektywą 2000/76/WE;
d) wykorzystanie produktów ubocznych pochodzenia zwierzę­cego i produktów pochodnych jako paliwa do spalania;
e) produkcja karmy dla zwierząt domowych;
f) produkcja nawozów organicznych i polepszaczy gleby;
g) przetwarzanie produktów ubocznych pochodzenia zwierzę­cego lub produktów pochodnych w biogaz lub kompost;
h)czynności dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego po ich zebraniu, takie jak: sortowanie, dzielenie, chłodzenie, zamrażanie, solenie, usuwanie skór i skórek lub określonego materiału mogącego stanowić zagrożenie;
i)składowanie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego;
j) składowanie produktów pochodnych przeznaczonych do:

(I) usunięcia na składowisku odpadów lub spalenia lub uty­lizacji lub usunięcia przez współspalanie,
(II) wykorzystania jako paliwo do spalania;
(III)wykorzystania jako paszy, z wyłączeniem przedsię­biorstw lub zakładów zatwierdzonych lub zarejestrowa­nych zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 183/2005;
(IV) wykorzystania jako nawozów organicznych i polepsza­czy gleby, z wyłączeniem składowania w miejscu bezpo­średniego zastosowania.

Powiatowy Lekarz Weterynarii dokonując rejestracji, zatwierdzenia lub warunkowego zatwierdzenia podmiotu, przedsiębiorstwa lub zakładu nadaje mu numer identyfikacyjny stanowiący weterynaryjny numer identyfikacyjny (WNI).

Jak dokonać zgłoszenia rejestracji/zatwierdzenia?

Należy wypełnić zgłoszenie (druk poniżej) i złożyć go w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii w Limanowej. Druk jest również dostępny w siedzibie inspektoratu. Szczegółowe informacje pod numerem telefonu : +48 18 337 17 61.
Wniosek składany jest do Powiatowego Lekarza Weterynarii właściwego ze względu na miejsce planowanego wykonywania działalności.

Do wniosku należy dołączyć dowód wniesienia opłaty skarbowej za wydanie decyzji administracyjnej w kwocie 10 zł, wniesionej na rachunek Urzędu Miasta Limanowa , 34-600 Limanowa, ul. Jana Pawła II 9 nr rachunku 28 8804 0000 0000 0023 3100 0002 lub w kasie Inspekcji Weterynaryjnej Powiatowego Inspektoratu Weterynarii, 34-600 Limanowa, ul. Bronisława Czecha 6.

Wniosek składa się w terminie co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności zgodnie z art.6 ust.3 pkt 1) ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

Zakończenie prowadzenia działalności:

Podmiot prowadzący działalność nadzorowaną, w zakresie UPPZ i PP ma obowiązek poinformować w formie pisemnej Powiatowego Lekarza Weterynarii o zaprzestaniu prowadzenia określonego rodzaju działalności nadzorowanej, a także o każdej zmianie stanu prawnego lub faktycznego związanego z prowadzeniem tej działalności w zakresie dotyczącym wymagań weterynaryjnych, w terminie 7 dni od dnia zaistnienia takiego zdarzenia.